Mụn là gì?
Mụn là một loại bệnh da liễu, phát sinh từ sự rối loạn chức năng của các hormone và tuyến nhờn dưới da (tuyến bã nhờn và các nang lông), từ đó hình thành nên những tổn thương trên da và biểu hiện bằng một khối u nhỏ trên bề mặt da, có thể làm đau, đỏ hay sưng.
Tác động tiêu cực của mụn dù không ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe nhưng luôn để lại mặc cảm, tự ti cho người bị mụn. Nhiều trường hợp trị mụn mãi không khỏi đã gây tác động tâm lý không hề nhỏ cho bệnh nhân, nhất là các bạn trẻ. Sau nhiều năm nghiên cứu và thực hành điều trị, O2 Skin cho rằng mụn không hề khó chữa trị thậm chí có thể ngăn ngừa mụn tái phát khi bạn tự trang bị cho mình kiến thức nền tảng về mụn và phương pháp chăm sóc da đúng cách.
Theo thống kê của ngành da liễu Việt Nam năm 2018, có gần 16 triệu người bị mụn trứng cá, trong đó chiếm hơn 80% là những người trong độ tuổi từ 11 – 30, con số này nhỏ dần ở độ tuổi ngoài 30.
Nguyên nhân
Có rất nhiều nguyên nhân gây mụn trứng cá, tuy nhiên, nguyên nhân trực tiếp gây nên mụn là rối loạn hormone dẫn đến sự tăng tiết bã nhờn và viêm của hệ thống nang lông tuyến bã. Một số nguyên nhân dẫn đến việc mất cân bằng hormone như: stress, phụ nữ giai đoạn kinh nguyệt, phụ nữ mang thai, giai đoạn mãn kinh hoặc người mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
Một số yếu tố khác liên quan đến việc hình thành mụn trứng cá
- Mỹ phẩm: Một số thành phần thường hay được sử dụng có tính chất gây bít tắc, tạo nhân mụn như dầu khoáng (Mineral Oil), hương liệu (Fragrance), chất bảo quản (Paraben), Corticoid,…
- Nghề nghiệp: Công việc thường tiếp xúc với hóa chất, ánh nắng, đối mặt áp lực, ngồi thường xuyên trong phòng máy lạnh khiến da khô, thiếu nước, thức khuya và làm ca đêm cũng là nguyên nhân gây mụn.
- Thời tiết nóng và ẩm: Việc tiếp xúc thường xuyên với nhiệt độ và độ ẩm cao cũng có thể gây khởi phát tình trạng mụn trứng cá.
- Chế độ chăm sóc da sai lầm: Làm sạch không đúng cách, rửa mặt quá nhiều lần, lạm dụng mỹ phẩm có thể làm cho tình trạng mụn trứng cá trở nên nặng nề hơn.
- Chế độ dinh dưỡng không hợp lý: Sử dụng chất kích thích như uống nhiều bia rượu, hút nhiều thuốc lá, ăn nhiều đồ ngọt, đồ béo hoặc chế độ giảm cân không khoa học.
- Stress: Thức khuya, lo âu căng thẳng, stress cũng khiến cho tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn, làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh.
- Các bệnh nội tiết: Một số bệnh lý như Cushing, bệnh cường giáp trạng, bệnh buồng trứng đa nang,… làm tăng mức độ bị mụn trứng cá.
- Thuốc: Một số thuốc làm tăng mụn trứng cá, phổ biến nhất là corticoid, isoniazid, thuốc có nhóm halogen, nội tiết tố androgen (testosterone), lithium…
- Một số nguyên nhân chủ quan: Vệ sinh da mặt, chà xát, nặn bóp không đúng cách, lạm dụng mỹ phẩm… cũng là nguyên nhân gây nên mụn trứng cá.
Cơ chế hình thành mụn
Mụn trứng cá được hình thành dưới tác động của 4 yếu tố chính, đó là: tăng tiết bã nhờn, sừng hóa lỗ chân lông, sự phát triển của vi khuẩn Propionibacterium Acnes (P. Acnes) và giai đoạn viêm nhiễm:
- Tăng tiết bã nhờn: Sự thay đổi hormone tuổi dậy thì hoặc sự mất cân bằng nội tiết tố.
- Sừng hóa lỗ chân lông: Chất nhờn kết hợp với tế bào chết, khói bụi tích tụ ở lỗ chân lông khiến da bị tắc nghẽn, xuất hiện vi nhân mụn (mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn ẩn).
- Giai đoạn thâm nhập của vi khuẩn P. Acnes: Vi khuẩn này thường sống trên da và vô hại, khi lỗ chân lông quá bít tắc sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn này sinh sôi nảy nở.
- Giai đoạn viêm nhiễm: Da có cơ chế tự bảo vệ, khi vi khuẩn P. Acnes phát triển mạnh thì bạch cầu được cơ thể điều động để tiêu diệt vi khuẩn này, gây ra phản ứng viêm. Ngoài ra, chính bản thân các tế bào bị tổn thương trong mụn cũng có thể là yếu tố thúc đẩy phản ứng viêm diễn ra mạnh mẽ. Lúc này sẽ hình thành các sẩn mụn viêm như: mụn sẩn, mụn mủ, mụn bọc và mụn nang.
Phân biệt
Việc xuất hiện các loại mụn khác nhau là do những gì xảy ra với nhân trứng cá. Do đó, thương tổn mụn trứng cá có thể chia thành 2 nhóm chính, đó là mụn không viêm và mụn viêm.
Mụn không viêm
Là những loại mụn ở mức độ nhẹ, không gây đau, không sưng mủ, dựa vào sự đóng hay mở của nhân mụn mà mụn không viêm được phân ra thành các loại mụn như: mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn ẩn.
- Mụn đầu trắng (whiteheads) là tổn thương nhẹ trên bề mặt da, có cùng màu da hoặc màu trắng kích thước nhỏ dao động khoảng 1-3 mm, thường thấy rõ hơn khi kéo căng da, mụn được bao bọc bởi lớp da, không hở, nên còn gọi là nhân đóng (closed comedones).
- Mụn đầu đen (blackheads) là mụn có bề mặt da hở , gọi là dạng mụn nhân mở (open comedones), khi các nhân mụn bít tắc được mở ra, không còn được che phủ bởi lớp da bên trên thì các chất chứa trong nhân bị oxy hóa bởi các yếu tố môi trường bên ngoài tạo nên các chấm mụn đen trên mặt.
- Mụn ẩn dưới da (microcomedones) là loại mụn rất khó nhìn thấy nhân mụn và đầu mụn, thường chỉ nổi cộm lên thành đốm đỏ nằm sâu dưới da.
Mụn viêm
Là mụn ở mức độ nặng, tổn thương gờ trên bề mặt da, gây đau nhức. Dựa vào sự phát triển của nhân mụn, mức độ viêm mà mụn viêm được chia ra thành các dạng mụn như: mụn sẩn, mụn mủ, mụn nang, mụn bọc.
- Mụn sẩn (papules): đây là loại mụn phát triển khi mụn đầu đen hoặc mụn đầu trắng bị viêm tạo thành các nốt mụn đỏ hoặc hồng trên da, hơi sưng và không thấy đầu mụn. Khi chạm vào có cảm giác đau, nếu bạn nặn hoặc ép mụn sẽ làm tình trạng viêm nặng hơn và có thể dẫn đến sẹo.
- Mụn mủ (pustules): là một bước phát triển mới của mụn sẩn, là những chấm màu trắng đục hoặc hơi ngả vàng ở trung tâm tổn thương mụn, xung quanh là viền viêm đỏ, bên trong chứa mủ do quá trình viêm tạo thành.
- Mụn bọc (nodules), mụn nang (cysts): đây là những tổn thương gờ lớn nhô lên khỏi mặt da hoặc sờ thấy có chân sâu bên dưới da. Chúng có thể cứng chắc hoặc mềm tùy theo thành phần chất chứa bên trong nó là dịch, chất bã hay mủ. Khi sờ vào có cảm giác đau nhức, khó chịu, như những “khối u”, Đây được xem là loại mụn nặng và nguy hiểm, nguy cơ gây sẹo lõm rất cao.
Mụn trứng cá của bạn ở mức độ nhẹ, vừa hay nặng?
Có thể đếm số lượng các tổn thương mụn đầu đen, đầu trắng, mụn viêm, mụn mủ và tổn thương dạng nốt, nang trên da để xác định tình trạng của mụn dựa vào bảng phân loại dưới đây.
Tuy nhiên ở một số trường hợp, có bệnh nhân chỉ bị mụn đầu đen nhưng số lượng nhiều và dày đặc khắp mặt thì cũng được tính là mụn nặng. Tương tự, một số trường hợp chỉ có vài nốt mụn bọc có thể được coi là mụn nhẹ hoặc trung bình.
Cách điều trị
Tự chăm sóc da tại nhà
Làm sạch da
Bước đầu tiên trong làm sạch da chính là tẩy trang. Cho dù bạn có trang điểm hay chỉ dùng kem chống nắng thì cũng nên tẩy trang để làm sạch sâu và kháng khuẩn cho da. Cần lưu ý lựa chọn sản phẩm tẩy trang thích hợp cho da dầu.
Rửa mặt sau khi tẩy trang cũng là bước quan trọng không kém. Sử dụng sữa rửa mặt trị mụn có tính kháng khuẩn dành riêng cho da nhờn giúp lấy sạch bụi bẩn và cuốn trôi lớp trang điểm.
Bạn có thể kết hợp sản phẩm tẩy tế bào chết trong bước làm sạch da này, tuy nhiên chỉ nên tẩy tế bào chết 1-2 lần/tuần. Hãy sử dụng sản phẩm tẩy tế bào chết dành riêng cho da mụn với các thành phần dịu nhẹ và không có các hạt li ti tránh gây kích ứng da.
Xông hơi
Xông hơi giúp giãn nở lỗ chân lông, giúp cho việc lấy nhân mụn dễ dàng hơn và hạn chế tổn thương da.
Thông thường khi trị mụn tại nhà, bước này thường bị bỏ qua do không có máy móc hỗ trợ. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể xông hơi mặt bằng cách sử dụng nước nóng, có thể cho thêm vài giọt tinh dầu có tác dụng kháng khuẩn, thư giãn hoặc các nguyên liệu có sẵn như tía tô, lá sả, cắt lát chanh cho vào chén nước nóng, xông hơi khoảng 10 phút.
Lấy nhân mụn
Lấy nhân mụn sau khi xông hơi sẽ dễ dàng hơn, hạn chế các tác động đè, nặn lên da, hạn chế tối đa các tổn thương cho da. Có thể sử dụng miếng dán lột mụn, tuy nhiên không nên lạm dụng chúng, bởi chúng có thể là nguyên nhân khiến cho lỗ chân lông to hơn, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập.
Tại một số cơ sở trị mụn, phòng khám hay spa có sử dụng các dụng cụ chuyên lấy nhân mụn sẽ hạn chế tổn thương cho da. Trong trường hợp quá nhiều mụn đầu đen bạn nên đến các cơ sở da liễu để được lấy nhân mụn an toàn và tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
Đắp mặt nạ
Có thể sử dụng mặt nạ giấy dành riêng cho da mụn có bán tại các siêu thị. Để tiết kiệm hơn, bạn có thể tận dụng các nguyên liệu có sẵn như dưa leo (dưa chuột), hỗn hợp nha đam và sữa chua, hỗn hợp bột trà xanh và mật ong,… Đây đều là những nguyên liệu rất dễ kiếm và có tác dụng kháng khuẩn, trị mụn, mờ thâm rất hiệu quả.
Lưu ý: thời gian đắp mặt nạ từ 15-20 phút, không nên đắp quá lâu sẽ xảy ra tình trạng thấm hút ngược, khiến da dễ bị khô. Có thể đắp 2-3 lần một tuần.
Làm se khít lỗ chân lông
Thoa nước hoa hồng có tác dụng se khít lỗ chân lông, vỗ nhẹ để dưỡng chất thẩm thấu vào da.
Thoa kem trị mụn
Sử dụng kem trị mụn phù hợp với da, mua tại các nhà thuốc uy tín. Lưu ý, chỉ nên thoa một lớp mỏng để tránh tình trạng da kích ứng.
Các loại mặt nạ tự nhiên có thể sử dụng tại nhà
Sữa chua: trong sữa chua có chứa axit lactic và kẽm, là những chất kháng khuẩn, mờ thâm hiệu quả, có thể sử dụng sữa chua như 1 loại thực phẩm vừa đẹp da bên trong vừa dưỡng da bên ngoài.
Mật ong: có tính kháng khuẩn cao ngoài ra còn giúp làm dịu da, giảm sưng và tấy đỏ. Bên cạnh đó, mật ong còn đóng vai trò như một chất giữ ẩm và khóa ẩm cho làn da luôn khỏe mạnh. Bạn có thể thoa mật ong nguyên chất trực tiếp lên mụn và để trong 10-15 phút sau đó rửa mặt lại bằng nước sạch.
Tinh dầu tràm trà: tinh dầu tràm trà nổi tiếng với tính kháng khuẩn, vì vậy nó thường xuyên có mặt trong các thành phần của kem trị mụn trứng cá. Sử dụng tinh dầu tràm trà khá đơn giản bằng cách nhỏ 2-3 giọt tinh dầu tràm trà vào 1/2 chén nước ấm và thoa đều lên da.
Các sản phẩm trị mụn được bác sĩ da liễu khuyên dùng
Để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu, các bác sĩ sẽ cho người bệnh kết hợp sử dụng thuốc uống, kem thoa điều trị mụn hoặc kết hợp cả 2.
Nhóm thuốc uống: Có tác dụng làm giảm hoạt động của tuyến bã nhờn, gom nhân mụn và đẩy nhân mụn lên trên bề mặt da, làm khô nhân mụn,… giúp cho quá trình lấy nhân mụn hoặc chăm sóc y khoa diễn ra nhanh chóng và hiệu quả hơn, đồng thời hạn chế tối đa các tổn thương trên da. Tuy nhiên không nên tự ý dùng thuốc nếu không có chỉ định của bác sĩ.
Nhóm thuốc thoa: Có tác dụng trực tiếp lên da, giúp khô còi mụn, tiêu mụn viêm và ngăn chặn mụn mới hình thành trên bề mặt da. Các sản phẩm của nhóm này như:
- Kem trị mụn thâm Derma Forte 15g
- Gel trị mụn Klenzit C 15g – chuyên trị mụn bọc, mụn ẩn
- Gel trị mụn Megaduo Gel – Số 1 giúp giảm mụn, thâm
- Thuốc trị mụn Novolinda – Trị mụn trứng cá & viêm da tăng tiết bã nhờn
Nhóm sản phẩm chăm sóc da sau điều trị mụn: Sau quá trình điều trị mụn, làn da thường để lại hậu quả là những vết sẹo, thâm, sạm rất mất thẩm mỹ. Lúc này bạn cần đến các sản phẩm hỗ trợ như kem hoặc thuốc thoa trị sẹo thâm có tác dụng làm mờ nhanh các vết thâm, sẹo bằng cách cung cấp collagen tái tạo da, đồng thời làm sáng và đều màu da.
Những lưu ý để ngăn ngừa mụn hiệu quả
Sau khi đã hiểu rõ về mụn và điều trị mụn thành công, để ngăn chặn mụn tái phát bạn cần có kế hoạch chăm sóc da hợp lý. Mặc dù các sản phẩm trị mụn có khả năng ngăn ngừa mụn quay trở lại, tuy nhiên để đạt được hiệu quả cao nhất bạn nên tự trang bị các kiến thức chăm sóc da đúng cách sau điều trị, như vậy mới có thể giữ gìn làn da sáng đẹp và khỏe mạnh dài lâu.